|
Lasta ĝisdatigo: 28.8.2003
La ĉi-suba intervjuo de Neil Kinnock, farita de Marc van
Oostendorp, aperos en la septembra numero de Onze Taal, revuo de la
samnoma nederlanda lingvoflega asocio, en kiu membras ankaŭ la
kunredaktoro de Libera Folio, István Ertl. Libera Folio ricevis
ekskluzivan rajton publikigi, la 28-an de auĝusto, la intervjuon en
Esperanto. Tradukis ĝin István Ertl. Se via revuo deziras
represi la artikolon aŭ partojn el ĝi, bonvolu indiki kiel
fonton ”Onze Taal kaj Libera Folio”. Reproduktado
permesita nur post la 30-a de aŭgusto 2003.
Eŭropa Komisionano Neil Kinnock pri la lingva plilarĝigo
de Eŭropa Unio:
”La latina neniam devintus eksmodiĝi!”
Venontjare dek novaj landoj aliĝos al la Eŭropa Unio. La brito
Neil Kinnock estas la Eŭropa Komisionano respondeca pri tio ke la
komisionaj interpretistoj kaj tradukistoj kapablu labori ankaŭ per
la novaj lingvoj. Kiel funkcios Eŭropo kun dudek oficialaj lingvoj?
Ĉu la kostoj ne fariĝos neelteneblaj? Kaj kiel ni certigos ke
ankaŭ minoritatoj povu partopreni en la eŭropa debato?
"Mi havas konsileton por diktatoroj," diras la brita socialisto Neil
Kinnock (1942), Eŭropa Komisionano en Bruselo. "Neniam forprenu de
popolo la rajton uzi sian lingvon. Ili multon eltenos, sed ne tion."
Kinnock respondecas pri la laboro de la interpretaj kaj tradukaj servoj
de la Eŭropa Unio, kaj tiuj servoj baldaŭ spertos profundajn
ŝanĝojn. Venontjare EU forte plivastiĝos: aliĝos
plej verŝajne dek novaj landoj, kio kreskigos la nombron de
oficialaj lingvoj de dek unu al dudek. Kinnock diras ke li volas
persisti en la oficiala lingvopolitiko de la Eŭropa Unio, kiu
postulas ke ĉiuj oficialaj lingvoj de la aliĝintaj landoj estu
oficiale uzeblaj ankaŭ en Eŭropo. La plilarĝigo de la
Eŭropa Unio okazos laŭ skalo neniam spertita. La nuntempaj dek
unu lingvoj ebligas cent dek diversajn tradukdirektojn el ĉiu el
la dek unu lingvoj en ĉiun el la dek aliaj lingvoj. Dudek lingvoj
kreskigas tiun nombron al tricent okdek (dudekoble dek naŭ). Post
mallonga tempo necesos do trioble pli da tradukistoj, kapablaj traduki
ekzemple el la ĉeĥa en la finnan, aŭ el la greka en la
estonan.
Imposto je multvortemo
Kinnock volonte vortigas sian optimismon pri la plilarĝigo. "Ni
pretas eki", li diras. "Fakte, jam komence de la naŭdekaj jaroj ni
komencis trejni homojn, ekzemple en universitatoj de kandidatlandoj.
Ĝis 2007 la tradukservo de la Eŭropa Unio estos
plilarĝigita per ĉ. tricent kvindek tradukistoj, alivorte per
ĉ. po kvardek por ĉiu nova lingvo. En majo 2004 la tradukservo
staros jam preta, kaj multaj gravaj dokumentoj eŭropaj jam nun
estas tradukataj en la novajn lingvojn."  Laŭ
kelkaj, ĉi tia entrepreno estas tro kosta. Kinnock ne konsentas:
"La financa premo ne estas aparte enorma. Ĉiu eŭropano pagas
jare ĉ. du eŭrojn el sia imposto por la interpretaj kaj
tradukaj servoj de la eŭropaj institucioj," kalkulas Kinnock.
"Krome, ĉiaj streboj estas farataj por plenumi la laboron kiel eble
plej efike. Ni volas, ekzemple, ke servoj kiuj mendas tradukojn, pagu po
tradukita paĝo. Tiel multvortemo estos impostita: homoj estos
instigataj unue redakti mem siajn tekstojn, antaŭ ol submeti ilin
por traduko. Nuntempe niaj tradukistoj ankoraŭ tro ofte funkcias
kiel kaŝitaj redaktoroj.
Lingvo kiel kostumo
Laŭ Kinnock la fondintoj de la Eŭropa Komunumo faris siatempe
racian elekton, decidante ke ĉiuj landaj lingvoj estu oficialaj
laborlingvoj. Sed plej racie kondutis luksemburgianoj, kiam ili decidis
ke ilia lingvo, la leceburga, ne bezonas ricevi tian statuson, ĉar
ili ja bone elturniĝas en la franca kaj germana. "Se ili ne estus
farintaj tiun elekton, estintus tre malfacile malhelpi ĉe la
aliĝo de Britio kaj Irlando ke ankaŭ la parolantoj de la kimra
resp. la irlanda insistu pri sia rango. Aŭ vidu la katalunan, kun
ses milionoj da parolantoj en Hispanio kaj Francio ĝi estas tamen
ampleksa lingvo. Se ankaŭ ĉiuj tiuj minoritataj lingvoj
estintus agnoskitaj, tio ja malfaciligus gardi la nivelon de la
eŭropa lingvopolitiko."
Sed kial parolantoj de minoritataj lingvoj ne havas samajn rajtojn kiel
parolantoj de oficialaj lingvoj? "Ni devas esti praktikemaj. Katalunaj
infanoj lernas ekde etula aĝo ankaŭ la hispanan. Infanoj
minoritat-lingvaj kapablas esprimi sin bonege en la landa
ĉeflingvo. Lingvojn oni povas vidi kiel kostumojn: oni portas unu
kostumon en sia laborejo, alian por festi Kristnaskon, kaj denove aliajn
vestaĵojn oni surmetas por ĝardenumi."
Se tio validas por lingvoj de grandaj lingvoj minoritataj, kial ne
ankaŭ por oficialaj lingvoj malpli grandaj, kiel la nederlanda?
Ĉu la nederlandanoj ne devintus esti same pragmataj kiel la
luksemburgianoj, kaj forcedi sian lingvon? "Ne; la nederlanda en la
50-aj jaroj estis ankoraŭ lingvo de granda komerca nacio, parolata
en diversaj mondopartoj." Multaj nederlandlingvanoj havas tamen nuntempe
zorgojn pri la statuso de sia lingvo. Ili timas ke la nederlanda
malrapide, sed certe malaperos. "La nederlanda ne estas en danĝero.
Nur laŭ du manieroj lingvo povas ektrovi sin en danĝero: se
ĝi estas tro agresema kaj imperiisma, aŭ se ĝi tro
izoliĝas. Pri via lingvo validas nek unu nek la alia. La nederlanda
neniam forturnis sin de la ekstera mondo. Mi ankoraŭ bone memoras
kiom surprizita mi estis en 1957, kiel junulo dek kvar jarojn aĝa,
kiam mi unuafoje vojaĝis al Nederlando, kaj dekkelk-jaruloj indikis
al mi la vojon en flua angla lingvo."
La lingvo kiel hundo
Se lingvo kompareblas kun vestaĵo, kio do pendas en la ŝranko
de Kinnock mem? "Unuavice temas pri brita kostumo. Sed kun kimra
pantalono kaj franca kravato." La politikisto fieras pri sia origino. Li
devenas el Kimrio - "mia patrino ankoraŭ ricevadis punon, se en la
lernejo oni kaptis ŝin je kimra parolo" - sed indignas pro la
naciisma tono kiun lastatempe iuj politikistoj uzas en lia naskolando,
kiam ili kontraŭas tro grandan alfluon de enmigrantoj. "Mi
kontraŭas ĉian naciismon. Ne necesas esti bigoto por ami sian
landon. La malaperado de la kimra ne estis konsekvenco de angla
imperiismo. En la deknaŭa jarcento irlandaj novvenantoj lernis
ankoraŭ la kimran. Precipe tio kaŭzis multe da damaĝo al
la kimra ke la homoj mem pensis: necesas lerni la anglan por plibonigi
sian situacion. Cetere, en la lastaj jaroj la lingvo fartas pli bone ol
iam ajn. Ĝi estas lerneje instruata kaj uzata en televido."
Fakte, ne la lingvoj mem estas agresemaj aŭ imperiismaj. Temas
ĉiam pri la parolantoj: "La lingvoj estas ĝuste kiel hundoj.
La saman beston eblas eduki kiel blindulhundon aŭ kiel
batalbeston."
Debatoj iĝu pli viglaj
 Ĉu temas aŭ ne pri lingva imperiismo, multaj timas
ke Kimrio anticipas la sorton de grandaj partoj de Eŭropo, kaj ke
la eŭropaj institucioj malrapide, sed certe transiros al la angla
kiel unusola efektiva ĉeflingvo, eĉ se ili restus laŭnome
multlingvaj. Laŭ iuj eŭro-parlamentanoj tio estus eĉ
dezirinda evoluo (vidu la skatolon "Lingvo kaj demokratio").
Neil Kinnock parolas singarde kaj senpromese: "Ju pli da lingvoj ni
havos en Eŭropo, des pli utile estos havi kelkajn "kernajn
lingvojn". Jam nun pli ol duone la unuaj versioj de oficialaj dokumentoj
estas anglalingvaj. Ne pro ia organizado, ne pro ia specifa politiko;
simple, la aferoj tiel evoluas de si mem. Ni devas provi trovi manieron
de funkciado kiu kunigas la avantaĝojn de laborado kun ekzemple tri
laborlingvoj kaj la avantaĝojn de laborado kun ĉiuj oficialaj
lingvoj." Kinnock ja estis pli ol unu fojon akuzita pri troa favorado de
la angla (vidu la skatolon 'Neil Kinnock').
Iuj vidas solvon en la uzado de elpensitaj lingvoj kiel Esperanto, kiuj
havas la avantaĝon ke ili apartenas al neniu kaj tial metas neniun
en pli avantaĝan pozicion ol aliajn. Ekzemple, la belga
eŭroparlementano Dirk Sterckx (Eŭropa Liberala kaj Demokratia
Partio) asertas ke havus sencon objektive esplori la eblojn proponatajn
de tia lingvo. Kinnock forgestas tiun ideon: "La latina iam estis bona
solvo. Oni neniam devintus lasi tiun lingvon eksmodiĝi! Sed
ĉar tio jam okazis, la Eŭropa Komisiono ne povas de supre
indiki ke iu lingvo estu ekde nun uzata. La lingvoj de la Eŭropa
Unio devas radiki en la eŭropa civilizo, kaj tio mankas al ĉi
tiaj lingvoj."
Implantoj kaj medikamentoj
Multe pli Kinnock fidas teknikon. "Dum la ok jaroj de mia komisionaneco,
mi vidis kiel pliboniĝadas Systran [la propra traduksistemo de la
Eŭropa Unio, kiu faras interalie tradukojn el la franca en la
anglan kaj inverse]. Kompreneble, la tekstoj foras de perfekteco, sed
ili ja donas tute bonan impreson pri la temo de la originalo. Mi pensas
ke post kvin jaroj Systran kapablos memstare fari tre bonajn tradukojn.
Kun la kondiĉo ke la fontotekstoj estu sufiĉe bonaj kaj ne
bezonu tro multe da postredaktado. Por ĉi lasta tasko ĉiam plu
necesos homoj."
Laŭ Kinnock, ankaŭ tiu lingva minoritato eŭropa povas
kalkuli pri baldaŭa teknika solvo kiun la nuna politiko allasanta
nur oficialajn lingvojn metas en, eble, la plej malavantaĝan
pozicion - nome, la komunumo de surduloj: "Kiam mi gvidis la Laboristan
Partion, mi enkondukis gestlingvan interpretadon en niaj kongresoj. Sed
jam nun oni povas atingi miraklajn aferojn per, ekzemple, implantoj kaj
medikamentoj. Ne daŭros longe ĝis ni povos helpi surdajn
infanojn partopreni la socian vivon en ĉiuj manieroj."
Ĝenerale, la Eŭropa Komisionano optimismas pri la junularo:
"Infanoj tiom facile lernas fremdajn lingvojn. Eĉ nun mi foj-foje
vizitas okcidentan Londonon, kaj tiam mi vidas kiel senprobleme la
infanoj tie alterne parolas la panĝaban kaj la anglan. Jen la
eŭropaj civitanoj de la estonteco. Mia propra filo loĝas
ĉi tie, en Bruselo, edziĝis al danlingvanino, kaj miaj genepoj
estas senprobleme trilingvaj."
Intervjuis Marc van Oostendorp, tradukis al Esperanto István
Ertl. La citaĵojn de eŭroparlementanoj kolektis Reindert
Brongers. Fotoj el la oficiala retpaĝo de Neil Kinnock.
|
